Kwaliteit arbeidsomstandig-heden goed in beeld

Veilig en gezond werken is een belangrijk thema voor werkgevers, beleidsmakers en politici. Zij vragen om goede cijfers over arbeidsomstandigheden, arbeidsongevallen en beroepsziekten. Het CBS, TNO en het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) voeren daartoe samen de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA) uit. Sinds dit jaar is de vragenlijst digitaal.

Duurzame inzetbaarheid werkenden

De NEA is een enquête die wordt gehouden onder werknemers. Ieder jaar vullen 40.000 tot 45.000 mensen een vragenlijst in over hun arbeidsomstandigheden, de kwaliteit van hun werk en eventuele arbeidsongevallen en beroepsziekten. Sinds 2005 voert het CBS de NEA samen met TNO uit, in samenwerking met SZW. Hein Kroft van SZW: ‘De NEA geeft veel informatie over de stand van zaken en de ontwikkelingen op het gebied van veilig en gezond werken in Nederland. Die informatie gebruiken we om werknemers en werkgevers te stimuleren om werk te maken van gezond en veilig werken en om bij te dragen aan de duurzame inzetbaarheid van werkenden. Met gegevens uit de NEA beantwoorden we ook veel vragen van bewindspersonen en Kamerleden.’

Veel media-aandacht

De omvang van het onderzoek maakt het mogelijk een goede vergelijking te maken tussen verschillende groepen werkenden. Godelief Mars, statistisch onderzoeker bij het CBS: ‘We kunnen bijvoorbeeld de werkdruk in verschillende branches met elkaar vergelijken. Of kijken naar de verschillen tussen man en vrouw, jong en oud, vast en flex als het gaat om de kwaliteit van arbeid. De NEA krijgt veel media-aandacht. Mensen herkennen zich in de onderwerpen.’ Sinds 2014 verzamelt het CBS alle data voor de NEA. Sinds dit jaar is de enquête volledig papierloos. Mars: ‘Respondenten vullen de vragenlijst in via internet. Dat bespaart papier, we hebben sneller respons en we kunnen respondenten digitaal beter door de vragenlijst leiden. Dat maakt dat het invullen minder moeite kost.’

Werkgevers ondersteunen

In de afgelopen jaren heeft de NEA zich ontwikkeld tot een breed onderzoek. Die ontwikkeling gaat door, zegt Wendela Hooftman van TNO: ‘De maatschappij verandert immers. Voor ons is daarbij het belangrijkst dat het onderzoek inzicht geeft in hoe mensen gezond hun werk kunnen blijven doen. De technologisering en de flexibilisering van het werk zijn daarbij belangrijke thema’s. Dankzij de NEA hebben wij een goed beeld van de kwaliteit van het werk op de Nederlandse arbeidsmarkt. Dat geeft ons de mogelijkheid om bedrijven en branches te ondersteunen.’

Arbeidsongevallen

Sinds 2014 omvat de NEA meer vragen over arbeidsongevallen. Dat komt omdat het CBS over ongevallen gedetailleerde cijfers moet aanleveren bij het Europese statistiekbureau Eurostat. Mars: ‘We hadden geen geschikte registratie om de gevraagde informatie aan Eurostat te kunnen leveren en daarom hebben we dataverzameling over dit onderwerp in 2014 gecombineerd met de NEA.’ Kroft benadrukt: ‘Het extra budget voor het onderzoek naar arbeidsongevallen maakt de reikwijdte van de analyses van de NEA nog een stuk groter en geeft de samenwerking tussen CBS, SZW en TNO een flinke impuls. De behoefte aan informatie over de kwaliteit van werk neemt toe. Niet alleen binnen mijn eigen directie (gezond & veilig werken, red.), maar ook bij andere onderdelen van het ministerie.’

Samenwerking

Medio juli 2018 tekenden het CBS, TNO en SZW een nieuw contract om de NEA ook de komende vier jaar uit te voeren. Mars: ‘We doen dit onderzoek echt samen: we denken gezamenlijk na over de aanpak en de inhoud van de vragen. Als er nieuwe cijfers zijn, brengen we bovendien gezamenlijk een bericht uit. Door samen te werken, profiteren we van elkaars expertise en weten we zeker dat ons onderzoek relevant is voor de vragen die bij beleidsmakers spelen.’ ‘Het CBS, TNO en het ministerie van SZW zijn drie heel verschillende organisaties die door het bundelen van kennis tot iets moois komen’, zegt Hooftman. ‘Het CBS kent de stand van zaken. Het ministerie gaat over het beleid. TNO vertegenwoordigt de kant van de bedrijven. Samen levert dat een brede en bruikbare set aan data op.’