Lange termijn effecten van leven lang ontwikkelen
Een leven lang ontwikkelen (LLO) en een positieve en sterke leercultuur in Nederlandse organisaties is essentieel om bij te blijven met belangrijke veranderingen, zoals technologische ontwikkelingen en de energietransitie. Leren, ontwikkelen en innoveren staan dan ook hoog op de agenda van Nederland. Tegelijkertijd weten we dat er nog veel te winnen is om leven lang ontwikkelen en een leercultuur in organisaties te laten vliegen. Zo blijkt uit de Leercultuur Monitor van TNO/SER (2023) dat met name op het gebied van informeel leren (zoals leren van taken of van collega’s) veel potentie voor verbetering zit. In het huidige onderzoek is onderzocht wat de lange termijn effecten van formeel leren, informeel leren, en de combinatie van formeel en informeel leren zijn. De resultaten kunnen een stimulans voor werknemers en werkgevers zijn om leren en ontwikkelen nú aandacht te geven, zodat later de vruchten geplukt kunnen worden.
Wat levert informeel en formeel leren op de lange termijn op?
In het huidige onderzoek is onderzocht wat de lange termijn effecten van formeel leren, informeel leren, en de combinatie van formeel en informeel leren zijn. Dit is gedaan met behulp van longitudinale data uit het Cohort Onderzoek Duurzame Inzetbaarheid (CODI) van 2016 t/m 2021. Hier zijn mensen over zes jaar tijd gevolgd. In het onderzoek is gekeken naar Nederlandse werknemers die gedurende langere tijd (2016 t/m 2018) een gunstige informele leersituatie hebben, een gunstige formele leersituatie, en zowel een gunstige informele als formele leersituatie (combinatie). Van elke leersituatie is het effect op verschillende uitkomsten 3 jaar later (in 2021) onderzocht. Hierbij is gekeken naar verschillende uitkomstmaten die relevant zijn voor werknemers en werkgevers, zoals werktevredenheid, inkomen en aansluiting van kennis en vaardigheden bij het werk. Ook is gekeken naar mogelijke verschillen tussen groepen (zoals leeftijd, opleiding of sector).
Met name informeel leren, en de combinatie van informeel en formeel leren, loont
Uit het onderzoek blijkt dat met name informeel leren, en de combinatie van informeel leren en formeel leren, de meeste positieve effecten hebben. Wanneer we kijken naar uitkomsten die relevant zijn voor werknemers, zien we dat informeel leren een gunstig effect heeft op hun werktevredenheid, werkvermogen, ervaren arbeidsmarktpositie, het maken van promotie, en inkomen uit arbeid 3 jaar later. Zo scoren werknemers die veel informeel leren 3 jaar later één punt hoger op werktevredenheid dan werknemers die weinig informeel leren (8,4 versus 7,4). Ook vergroot informeel leren de kans op het maken van promotie: 28% van de werknemers die veel informeel leert heeft 3 jaar later promotie gemaakt, tegenover 17% van de werknemers die weinig informeel leert. Ook zien we gunstige effecten voor de combinatie van informeel en formeel leren: als iemand beide ervaart, heeft dit positieve effecten op de uitkomstmaten. Tot slot heeft alleen formeel leren gunstige effecten op werktevredenheid, ervaren arbeidsmarktpositie, het maken van promotie en inkomen uit arbeid, maar niet op werkvermogen. De verschillen tussen de groep die veel formeel leert en weinig formeel leert, zijn hier echter kleiner dan bij informeel leren of de combinatiemaat.
Vooral informeel leren heeft een effect op innovatie
Wanneer we kijken naar uitkomsten die relevant zijn voor werkgevers, zien we dat ook daar informeel leren en de combinatie van informeel en formeel leren de meeste gunstige effecten hebben. Zo heeft het een positief effect op de aansluiting van kennis en vaardigheden van personeel met het werk, bevlogenheid en innovatievermogen van het personeel 3 jaar later. We zien een klein positief effect op productiviteit van het personeel. Met name op innovatievermogen zien we hier grote verschillen ontstaan: bij een gunstige informele leersituatie denkt 52% van de medewerkers mee over innovaties in het werk (zoals het verbeteren van werkprocessen of diensten). Bij een ongunstige informele leersituatie is dat 31% van de medewerkers. De effecten blijven bestaan wanneer we rekening houden met leeftijd, geslacht, opleidingsniveau en het niveau van de uitkomstvariabele bij de eerste meting. Van alle leersituaties zien we geen effecten op verloop of verzuim in de organisatie. Meer informeel en/of formeel leren zorgt er dus niet voor dat mensen sneller (of juist minder snel) vertrekken bij het bedrijf, of meer of minder gaan verzuimen.
Verschillen tussen groepen?
Over het algemeen zien we weinig verschillen tussen groepen. De effecten zijn dus voor iedereen van toepassing, ongeacht geslacht, leeftijd, opleidingsniveau, sector of bedrijfsgrootte. Opvallend is dat het effect van de leersituatie op sommige uitkomstmaten groter wordt met leeftijd. Zo wordt het positieve effect van een gunstige informele leersituatie en gecombineerde leersituatie op bevlogenheid en innovatievermogen sterker naarmate de leeftijd van werknemers toeneemt. Eén van de conclusies is dan ook dat het aanbieden van een gunstige informele en gecombineerde leersituatie voor werkgevers dus een goede manier kan zijn om ook juist oudere werknemers gemotiveerd te houden en hun innovatief vermogen te benutten.
Een leerrijke werkomgeving stimuleren
Een belangrijke conclusie van het onderzoek is dat het zinvol is voor werknemers en werkgevers om (meer) te investeren in informeel leren op de werkvloer. Dit sluit aan bij de aanbeveling uit de Leercultuur Monitor (TNO/SER, 2023) om informeel leren op het werk te vergroten. Uit het huidige rapport blijkt dat – op het moment dat dit gebeurd – veel voordelen heeft, zowel voor werknemers als werkgevers. Informeel leren van uitdagende taken en van collega’s tijdens het dagelijks werk moet vanzelfsprekend(er) worden en ook meer vanuit de werkomgeving gestimuleerd worden. Modellen zoals het TNO model voor lerende en innovatieve organisaties (Van der Torre et al., 2020) bieden een kapstok om informeel leren in de organisatie goed vorm te geven.
Verder is het belangrijk om informeel en formeel leren goed bij elkaar aan te laten sluiten en met elkaar te verbinden op de werkvloer. Medewerkers die een formele cursus of opleiding volgen, moeten bijvoorbeeld de kans krijgen om met het geleerde te oefenen en te experimenteren in de dagelijkse praktijk, of om samen met collega’s aan de slag te gaan met toepassen van de geleerde kennis en vaardigheden. Dit zorgt ervoor dat de voordelen van formeel leren optimaal benut worden.